Solliciteren is spannend. Wanneer je een psychische aandoening hebt, zorgt dat vaak voor nog meer spanning tijdens het sollicitatieproces. Je twijfelt of je het bespreekbaar zal maken of bent bang voor vooroordelen.
Hulp bij het vinden van een baan is dan extra welkom. In dit blogartikel zetten we sollicitatietips op een rij voor werkzoekenden met een mentale aandoening.
Dit zijn de zaken die we in dit blogartikel bespreken:
- Psychische aandoeningen in Nederland - je bent niet alleen
- Waarom is werken belangrijk?
- Welke problemen ondervinden mensen met een mentale aandoeningen op de werkvloer?
- Solliciteren met een psychische aandoening- zo pak je dat aan.
- Welke aanpassingen zijn nodig op de werkvloer?
- Hoe bereid je een sollicitatiegesprek voor?
- Solliciteren met een psychische aandoening - je aandoening ter sprake brengen of niet?
Psychische aandoeningen in Nederland - je bent niet alleen
Bijna 3,3 miljoen Nederlanders leden de afgelopen 12 maanden aan een psychische aandoening. Een grootschalige studie (NEMESIS-3) laat dat zien. Bijna de helft (48%) van alle Nederlanders heeft ooit een psychische aandoening gehad, soms hadden mensen 2 of 3 psychische aandoeningen tegelijk:
- 28% had een stemmingsstoornis (depressieve stoornis, persisterende depressieve stoornis, bipolaire stoornis)
- 29% had een angststoornis (paniekstoornis, agorafobie, sociale fobie, specifieke fobie en gegeneraliseerde angststoornis)
- 17% had een middelenstoornis (alcoholstoornis, drugsstoornis)
Stemmingsstoornissen, angststoornissen en middelenstoornissen komen dus het vaakst voor. Daarnaast zijn er breinvariaties (neurodiversiteit), psychiatrische aandoeningen en ontwikkelingsstoornissen die iemands functioneren in meer of mindere mate in de weg kunnen zitten. Bijvoorbeeld:
- dyslexie
- autisme / Autisme Spectrum Stoornis
- schizofrenie
- ADHD en ADD
- dwangstoornissen
- eetstoornissen
- PTSS - posttraumatische stressstoornis
- persoonlijkheidsstoornissen (borderline, OCD, OCPS, etc.)
Een psychische aandoening belemmert mensen in hun dagelijks leven. Anders dan psychische klachten zoals somberheid, concentratieproblemen, een gespannen gevoel of eenzaamheid, zijn psychische aandoeningen ontregelend. Ze zijn van grote invloed op dagelijkse activiteiten zoals school, werk en sociale contacten.
Toch is het belangrijk om actief deel te blijven uitmaken van de samenleving. Een zinvolle dagbesteding - bijvoorbeeld door te werken - heeft een positieve invloed op je mentale gesteldheid.
Waarom is werken belangrijk voor je mentale gezondheid?
Het kan lastig zijn om baan te vinden die past bij jou én bij de uitdagingen die horen bij jouw psychische aandoening. Dat is jammer, want werken met een psychische aandoening is vaak heel goed mogelijk. Ook kan werken het herstel bevorderen of slechte periodes helpen voorkomen. Mensen met een bipolaire stoornis of ADHD kunnen bijvoorbeeld baat hebben bij werk waar ze hun energie goed in kwijt kunnen.
Werken is goed voor je mentale gezondheid. Het zorgt voor een leuke en nuttige invulling van je dag, de nodige structuur en fijne sociale contacten. Dat geldt voor iedereen, dus ook voor mensen met een psychische aandoening.
Werk en geluk
Een onderzoek van Prof. dr. Lex Burdorf (Erasmus MC) toont aan dat mensen gelukkig worden van werken. Hij deed onderzoek onder een groep mensen met ernstige psychische aandoeningen en met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Zij werden begeleid van uitkering naar werk.
Hun gevoel van geluk nam over een periode van 2 jaar toe met 47% wanneer zij meer dan 32 uur gingen werken.
Wanneer zij kozen voor een baan van minder dan 32 uur, nam het geluk toe met 32%
5 factoren die werken waardevol maken
Volgens Prof. dr. Lex Burdorf zijn er 5 factoren die werken waardevol maken. Werken zorgt voor:
-
Sociale contacten en ondersteuning
Collega's zorgen voor een sociaal netwerk waarmee je lief en leed kunt delen. Dat verdrijft de eenzaamheid en zorgt voor een gevoel van verbondenheid. Je wordt gezien en gehoord, je hoort ergens bij.
-
Samen aan een gezamenlijk doel werken
Samen met collega's ergens naartoe werken, gestimuleerd worden om iets te bereiken en samen een resultaat neerzetten. Het zorgt allemaal voor positieve gevoelens.
-
Actief bezig zijn
Werk zorgt letterlijk en figuurlijk voor beweging. Je werkt actief aan betekenisvolle activiteiten. Je draagt iets bij, onderneemt samen met collega's activiteiten.
-
Structuur in de dag
Een baan brengt structuur in de dag. Werk is een reden om op te staan en van de bank te komen. Er wordt immers op je gerekend. Het werkritme zorgt voor structuur en regelmaat. Dat heeft ook een positief effect op de rest van de dagplanning.
-
Sociale status
Het hebben van een baan zorgt voor sociale status en draagt positief bij aan je persoonlijke identiteit.
Werk maakt niet altijd gelukkig
Soms maakt werken de psychische aandoening erger. Of de psychische aandoening is misschien zelfs (mede) veroorzaakt door het werk.
Ga in dat geval in gesprek met je leidinggevende en de bedrijfsarts. Je werkgever kan dan de arbeidsomstandigheden aanpassen.
Bijvoorbeeld door het takenpakket te wijzigen, werkdagen en werkuren aan te passen, een rustiger werkomgeving te voorzien, meer begeleiding te bieden etc.
Welke problemen ondervinden mensen met mentale aandoeningen op de werkvloer?
Mentale aandoeningen kunnen voor problemen zorgen op het werk. Van de ene psychische aandoening zal je nauwelijks last hebben op de werkvloer, andere mentale aandoeningen zorgen voor meer problemen. Enkele voorbeelden van veelvoorkomende uitdagingen:
-
Discriminatie en stigma:
Er is de laatste tijd meer aandacht voor geestelijke gezondheid en mentaal welzijn. Toch heersen er nog steeds vooroordelen over mensen met mentale aandoeningen. 70% van de mensen met een psychische aandoening ervaart stigma's. Dat kan leiden tot discriminatie op de werkvloer, pestgedrag en minder kans op promotie.
-
Verminderde productiviteit:
Functioneren op de werkvloer met een psychische aandoening is hard werken. Dat kost bergen energie. Ook kan een mentale aandoening gepaard gaan met een overgevoeligheid voor prikkels zoals licht en geluid. Psychische aandoeningen komen dan ook vaak met klachten als verminderde concentratie, vermoeidheid en verminderde motivatie. Dat komt de productiviteit niet ten goede.
-
Sociale interactie met collega's en klanten:
Mensen met mentale aandoeningen kunnen het moeilijk vinden om relaties op te bouwen met anderen. Afhankelijk van de psychische aandoening zal dit een grote of minder grote rol spelen.
Uiteraard speelt ook mee hoe sociaal vaardig collega's zijn. Begripvolle collega's die interesse tonen, geduld kunnen opbrengen en empathisch zijn, dragen enorm bij aan goede onderlinge werkrelaties. Dat geldt natuurlijk voor alle werkrelaties, maar fijne collega's zijn extra belangrijk voor mensen met een psychische aandoening.
-
Stress en psychische belastbaarheid:
Wie psychisch kwetsbaar is, zal stressvolle werksituaties van extra uitdagend vinden. Denk aan de druk van deadlines, kritiek van collega's, onverwachte gebeurtenissen die aandacht vereisen, hoge werkdruk of een negatieve sfeer tussen collega's.
-
Gebrek aan ondersteuning:
Onbegrip, onwetendheid of onvermogen. Wat de aanleiding ook is, werkgevers kunnen soms niet de ondersteuning bieden die mensen met mentale aandoeningen wel nodig hebben om te gedijen op de werkvloer.
Soms moeten mensen met een psychische aandoening echt strijden voor goede randvoorwaarden zoals een rustige werkplek, een duidelijk takenpakket, heldere verantwoordelijkheden of een aanpassing in de werkdagen of werktijden.
Solliciteren met een psychische aandoening - 4 tips
Als werkzoekende met een psychische aandoening zijn er natuurlijk genoeg banen die je wél kan uitvoeren. Het hangt af van je mentale aandoening en je specifieke omstandigheden welke banen meer of minder geschikt zijn. Het is verstandig niet meteen in de vacaturesites te duiken, maar eerst even voor jezelf te bepalen wat je kan, wil en nodig hebt.
Deze 4 tips helpen je op weg:
Tip 1: Bepaal wat je kan, wil en nodig hebt
Voordat je gaat solliciteren is het verstandig eerst eens wat zaken op een rij te zetten. Het is zonde van je tijd als je solliciteert op banen die niet goed passen bij wat jij te bieden hebt en nodig hebt. Uiteraard geldt dat voor elke sollicitant, met of zonder psychische aandoening.
Om de kans te vergroten dat je solliciteert op een baan die op alle fronten bij je past, ga je met deze eerste tip aan de slag:
Je brengt in kaart wat je kan, wil en nodig hebt op het vlak van arbeidsinhoud, arbeidsomstandigheden, arbeidsverhoudingen en arbeidsvoorwaarden:
Arbeidsinhoud:
Wat voor een soort werk kan en wil je doen? In hoeverre is doorleren en doorgroeien naar een zwaardere functie belangrijk voor jou? Wil je veel vrijheid in je werk of vind je het prettig als iemand anders structuur geeft aan je werkdag?
Arbeidsomstandigheden:
In wat voor een omgeving wil je werken? Binnen of buiten? In welke branche? Wil je lichamelijk actief bezig zijn of juist een kantoorbaan? Hoeveel werkdruk is voor jou prettig? Welke ondersteuning verwacht je van een leidinggevende?
Arbeidsverhoudingen:
Bij welke sociale verhoudingen voel jij je prettig? Werk je liever in een informele of een formele omgeving? Wil je alle ruimte krijgen om mee te denken en mee te beslissen over het werk, of juist liever niet?
Arbeidsvoorwaarden:
Wat is voor jou belangrijk op het gebied van werkdagen, werktijden, contractvorm (freelance, vast of tijdelijk) en salaris? Hecht je waarde aan het aantal vakantiedagen, goede opleidingsmogelijkheden en promotiekansen?
Tip 2: Zoek een baan die past bij wat je wél kan
Probeer te denken in kansen, niet in beperkingen. Er zullen ongetwijfeld banen zijn die niet goed passen bij jouw mentale aandoening. Omdat ze te veel stress opleveren, komen met onregelmatige werktijden, of wat het ook is waar jij en je brein niet blij van worden.
Focus je vooral op wat je binnen de grenzen van je beperking wél kan. En ook op wat je dankzij je mentale aandoening juist heel goed kan.
Welke baan past bij jou en gaat je werkgeluk opleveren?
Noteer welke zaken heel goed bij jou passen. Schrijf ook op waarom jij goed past bij bepaalde functies. Misschien kan je van je psychische aandoening zelfs je unique selling point maken. Mensen met dyslexie zijn vaak enorm creatief en mensen met autisme hebben vaak een scherp oog voor detail.
Noteer ook alvast wat je eventueel nodig hebt om goed te functioneren op de werkvloer. Is het bijvoorbeeld nodig om de werkplek aan te passen zodat je goed tot je recht komt? Of heb je baat bij een wekelijks ondersteuningsgesprek met de leidinggevende om te reflecteren op de afgelopen week en de planning voor de komende week te maken?
Een psychische aandoening als pluspunt bij het solliciteren
Er zijn banen die zeer goed passen bij mensen met autisme. Een autismespectrumstoornis kan namelijk zorgen voor een extreem goed oog voor detail. Bij de politie is dat een kwaliteit die nodig is om bijvoorbeeld camerabeelden te analyseren na een overval, ongeval of vechtpartij.
Tip 3: Vermeld je mentale aandoening niet op je cv
Op je cv vermeld je niets over je mentale aandoening. Daarmee voorkom je vooroordelen. Als jouw aandoening je werk niet nadelig beïnvloedt, is het beter om het niet te vertellen in je cv en sollicitatiebrief. In dit blog lees je in welke situaties je het niet hoeft te vertellen, of daartoe juist verplicht bent.
Enkel je opleidingen, eventuele werkervaring, een profielschets, en vaardigheden die voor de functie van belang kunnen zijn hoeven op je cv te staan. In onze handleiding over het maken van een cv leer je alles over het schrijven van een goed cv.
Ook voor het sollicitatiegesprek geldt dat het niet nodig is je aandoening te bespreken. Doe dat alleen als je verwacht ondersteuning nodig te hebben of wanneer je afwijkende afspraken wilt maken over taakinhoud, werktijden en je werkplek.
Is dat niet het geval, dan kan je het helemaal voor je houden (of na een aantal maanden in je nieuwe functie bespreekbaar maken).
Tip 4: Maak je psychische aandoening slim bespreekbaar
Heeft jouw psychische aandoening gevolgen voor het werk? Dan moet je het bespreekbaar maken. Je werkgever kan dan rekening houden met wat je kan en nodig hebt.
Het is slim om jezelf goed voor te bereiden op hoe je het gaat vertellen. De tip is om zeer terughoudend te zijn met het delen van medische informatie. Ook de exacte diagnose hoef je niet te melden.
Vermeld wat je nodig hebt om je werk goed te doen (een rustige werkplek, duidelijke taken en verantwoordelijkheden, een extra pauze etc.) Het is niet nodig daar een medische verklaring voor te geven.
Laat zien dat je begrip hebt voor de positie van de werkgever. Geef daarom niet alleen aan wat je nodig hebt, maar ook wat jij zelf gaat doen om goede resultaten neer te zetten.
Oefen dit gesprek eventueel alvast een keer met iemand die je vertrouwt.
Welke aanpassingen zijn nodig op de werkvloer?
Het verschilt van persoon tot persoon en per situatie welke concrete aanpassingen er nodig zijn op de werkvloer. Vaak weet je zelf wel waar je behoefte aan hebt om plezierig en productief te kunnen werken.
In aanvulling daarop kan het goed zijn je behandelaar om advies te vragen. Wellicht komen daar nog goede tips uit voort.
Hoewel we dus geen specifieke tips kunnen geven, kunnen veel mensen zich vinden in algemene tips zoals deze:
- zorg voor structuur, duidelijkheid en voorspelbaarheid in het dagelijks werk.
- zorg samen met je leidinggevende voor een sociaal veilige omgeving.
- maak duidelijk welke manier van communiceren voor jou het prettigst werkt.
- creëer een rustige werkplek met zo min mogelijk prikkels.
- zorg voor een plek waar je je even kan terugtrekken en ontspannen.
- zorg voor een opgeruimde, ordelijke werkplek.
- stel over en weer realistische verwachtingen.
- beteugel perfectionisme en stel haalbare doelen.
- zorg voor hulp bij het opbouwen van werkrelaties.
- zorg voor hulp bij het plannen en organiseren van je werk.
En misschien wel de allerbelangrijkste tip:
Heb compassie voor jezelf en zorg goed voor jezelf. Een gezonde leefstijl met ruim voldoende slaap, gezonde voeding en genoeg beweging zorgt ervoor dat je lekkerder in je vel zit en meer aankunt.
Hoe bereid je een sollicitatiegesprek voor?
Een sollicitatiegesprek voeren is spannend. Gelukkig helpt een goede voorbereiding om de zenuwen wat weg te nemen.
We schreven een blog over het voorbereiden van een sollicitatiegesprek met daarin een uitgebreid stappenplan. Neem dat stap voor stap door voor een goede voorbereiding. Maak ook een lijstje met vragen om zelf te stellen.
Wel of niet vertellen over je psychische aandoening?
Bedenk of je je potentiële werkgever wilt inlichten over je psychische aandoening. En zo ja, wanneer je dat wilt doen. Tijdens je elevator pitch of aan het eind van het sollicitatiegesprek? Of houd je het voor je totdat jullie elkaar na een aantal werkweken wat beter kennen en je jezelf inmiddels bewezen hebt in de functie?
Volgens de regels ben je alleen verplicht om te vertellen over beperkingen ze je in je werkzaamheden belemmeren. Heb je een chronische ziekte of psychische aandoening waar je op de werkvloer weinig van merkt? Dan hoef je er niets over te zeggen.
Bespreek ik mijn psychische aandoening wel of niet in het sollicitatiegesprek?
Solliciteren met een psychische aandoening komt met de afweging of je het ter sprake brengt of niet. Je wilt een negatief label voorkomen, maar hebt wellicht wel behoefte aan steun en werkplekaanpassingen.
Zoals gezegd hoef je niets te vertellen over je psychische problemen als het je functioneren niet in de weg zit. Toch willen veel mensen open kaart spelen tijdens het sollicitatiegesprek. Maar wat vertel je dan en wanneer doe je dat?
Vertel het aan het eind van het gesprek (of tijdens het tweede gesprek)
Wanneer je iemand 90 seconden kent, is het moeilijk om iets heel persoonlijks te vertellen. Gelukkig is dat ook niet nodig. Gebruik het sollicitatiegesprek om kennis te maken en samen af te tasten of jij geschikt bent voor de functie.
Heb je een goed gesprek en verwacht je een uitnodiging voor een tweede gesprek of wordt de baan je zelfs al concreet aangeboden? Dan is dat een prima moment om het onderwerp aan te snijden. Vertel beknopt je verhaal en houd de focus op wat je toegevoegde waarde is in de functie. Houd het positief en wees zelfverzekerd over de kwaliteiten die jij gaat toevoegen als werknemer.
Verdiepende informatie over werken met een psychische aandoening
Wil je verder lezen over werken met een psychische aandoening? We hebben een aantal interessante links voor je:
- Psychische diversiteit op het werk en de rol van de werkgever - Arbeidsdeskundigen.nl
- Werken met een angststoornis
- Werken met autisme
- IPS (Individuele Plaatsing en Steun) is een methode om mensen met een ernstige psychische aandoening aan werk te helpen.
- Het Trimbos Instituut zocht uit dat minder dan 20% van de mensen met ernstige psychische aandoeningen betaald werk heeft, 29% van degenen zonder baan wel graag willen werken, 24% zich oneerlijk behandeld voelt bij het zoeken naar werk en de kans op werkeloosheid drie keer zo groot is bij mensen met psychische aandoeningen.
