Om je droombaan te bemachtigen moet je alles geven wat je hebt en constant aan je professionele ontwikkeling blijven werken. Degenen die de top van hun vakgebied bereiken schaven niet alleen constant aan hun harde vaardigheden, maar ook aan hun meer interpersoonlijke competenties. Het ontwikkelen van je luistervaardigheden, ofwel actief leren luisteren, is een van die soft skills die daarbij niet onderschat mag worden. Leren om niet alleen te horen, maar ook volledig te begrijpen wat een ander zegt, is een onschatbare gave.
Samenwerken met je team wordt een fluitje van een cent zodra je begrijpt hoe je enkele waardevolle luistertechnieken toe kunt passen. In deze gids helpen we je daarbij op weg aan de hand van de volgende hoofdstukken:
- Wat is actief luisteren?
- Tips en technieken om een betere luisteraar te worden
- Voorbeelden van reacties bij actief luisteren
Bij cvster.nl hebben we alles wat je nodig hebt om je carrière een boost te geven.
Wat is actief luisteren?
Laten we eerst eens definiëren wat actief luisteren überhaupt inhoudt. Simpel gezegd betekent dit dat je de ander je volle aandacht schenkt wanneer ze aan het woord zijn en ervoor zorgt dat je begrijpt wat ze zeggen. Dat doe je door diegene niet te onderbreken en na afloop de juiste vragen te stellen.
Dat klinkt misschien eenvoudig, maar veel van ons doen dat niet. Denk er eens over na. Wanneer iemand anders aan het woord is, luister je dan echt en neem je goed in je op wat de ander te zeggen heeft? Of wacht je gewoon tot het weer jouw beurt is om te spreken en ligt het antwoord al lang op het puntje van je tong? Als je je schuldig maakt aan dat laatste, is het tijd om het anders aan te pakken.
Denk je dat horen en luisteren hetzelfde zijn?
Verschillende neuronen in je hersenen worden geactiveerd wanneer je een geluid hoort in tegenstelling tot wanneer je ernaar luistert, volgens onderzoek van de Universiteit van Basel. De studie uit 2019 suggereert dat actief luisteren plaatsvindt in een specifiek deel van de hersenen.
Tips en technieken om een betere luisteraar te worden
Het verbeteren van je luistervaardigheden hoeft niet lastig te zijn. Nu we de definitie van actief luisteren in beeld hebben gebracht, is het tijd de moeite waard om te bekijken welke technieken je kunnen helpen de competentie ‘luisteren’ te verbeteren. Het goede nieuws is dat je daarvoor niet je hele communicatiestijl hoeft aan te pakken. De kunst is om wat zelfbewuster en attenter te communiceren tijdens je dagelijkse gesprekken.
Let op als je afgeleid raakt.
Dwaalt je hoofd af tijdens een gesprek? Breng jezelf dan terug bij de les door in gedachten enkele woorden van de ander te herhalen. Deze simpele methode zorgt ervoor dat je brein geen ruimte krijgt om aan andere dingen te denken.
Auteur Pamela Trevithick bespreekt de kernvaardigheden van actief luisteren in een praktisch handboek. Hoewel het boek oorspronkelijk bedoeld is voor beginnende maatschappelijk werkers, zijn de technieken die ze beschrijft toepasbaar voor iedereen die met anderen samenwerkt. Laten we daarom eens kijken naar 11 voorbeelden van technieken die je kunnen helpen actief te luisteren:
Neem een empathische en zelfbewuste houding aan
Miscommunicatie wordt vaak veroorzaakt door zogenaamde ‘ruis’ op de lijn, veroorzaakt door onze emoties, vooroordelen en interpretaties. Als we bijvoorbeeld zelf boos zijn, komt de persoon waarmee we praten al gauw bozer op ons over. Wanneer je met iemand anders in gesprek bent, is het dus belangrijk om je bewust te zijn van hoe je gevoelens en gedachtes het gesprek kunnen beïnvloeden. Reflecteer op je eigen emoties en ga na hoe je overkomt op de andere persoon. Probeer een open houding aan te nemen en die ruis zo veel mogelijk te elimineren.
Vraag door
Psychologen zijn professionele luisteraars en iedereen die er weleens een heeft bezocht, weet dat er één gesprekstechniek is die ze eindeloos herhalen; doorvragen. Met het stellen van aanvullende vragen kom je ontzettend veel te weten komen.
Probeer jezelf aan te leren vaker door te vragen wanneer iemand een verhaal vertelt. Als een collega roept dat ‘de social media beter moet’, welk kanaal bedoelt deze persoon dan? Instagram, TikTok, Facebook, of misschien wel allemaal? En wat moet er dan precies beter? Door door te vragen, kom je sneller tot de kern van iemands verhaal en kun je gerichter reageren. Probeer dus eerst zoveel mogelijk vragen te stellen voordat je reageert. Een bijkomend voordeel van deze techniek is dat het ervoor zorgt dat je geïnteresseerd overkomt op de ander, wat ertoe leidt dat ze zich sneller open zullen stellen en eerlijker met je zullen communiceren.
Parafraseer en vat samen
Om jezelf ervan te verzekeren dat je goed hebt begrepen wat de ander je heeft verteld, is het slim om diens verhaal even kort samen te vatten. Daarmee bied je hen de kans om je te corrigeren als dat nodig blijkt. Bovendien zal dit je ook helpen om beter te onthouden wat er tijdens het gesprek allemaal is gezegd. Tussen lange monologen door kun je er ook voor kiezen om te parafraseren. Daarbij herhaal je kort wat er gezegd is. Als een collega een verhaal verteld over een conflict op de werkvloer, kun je bijvoorbeeld parafraseren met: ‘Dus als ik het goed begrijp ben je boos op X?’. Hiermee verzamel je direct feedback over je luistervaardigheden. Als je vaak gecorrigeerd wordt, betekent dit dat je nog werk aan het winkel hebt.
Let op non-verbale signalen
Wat zegt de spreker zonder woorden? Meer dan 50 procent van onze communicatie met anderen is non-verbaal. Gebruik daarom niet alleen je oren, maar ook je ogen tijdens het luisteren. Let op de subtiele signalen die iemand afgeeft met diens lichaamstaal en intonatie. Als je goed luistert, kun je kleine veranderingen in iemands stem en houding opmerken wanneer ze blij, boos of verdrietig zijn. Als goede actieve luisteraar zul je gevoelig zijn voor non-verbale hints en weten hoe ze te lezen.
Heb een open en aandachtige houding
Niet alleen de non-verbale signalen van de ander, maar ook die van jezelf zijn belangrijk. Ook wanneer je niets zegt, ben je namelijk aan het communiceren. Draai je je rug naar de spreker? Zijn je armen gekruist? Dan creëer je daarmee barrières tussen jou en de ander die deze communicatie belemmeren. Verminder de ruis door de lijnen open te houden. Richt je tot de spreker en houd daarbij altijd goed oogcontact. Als je ogen door de kamer dwalen, zal de ander tenslotte denken dat je niet betrokken bent.
Wees jezelf bewust van afleidende gewoonten.
We hebben allemaal onbewuste gewoonten tijdens het praten. Misschien maak je bijvoorbeeld wilde gebaren of tik je met je voeten op de vloer wanneer je diep in gesprek bent. Wat jouw gewoonten ook zijn, wees je er bewust van. Hoewel dit niet betekent dat je perfect stil moet zitten tijdens gesprekken, is het wel belangrijk dat je probeert de impact van deze gewoonten te verminderen.
Laat stiltes vallen
Ben je geneigd stiltes in gesprekken snel op te vullen? Probeer die gewoonte dan te onderdrukken. Stiltes zijn tenslotte ook een vorm van communicatie en hebben een doel. Misschien heeft je gesprekspartner een moment nodig om na te denken of te pauzeren. Laat dat dan gebeuren. Wanneer je stiltes durft te laten vallen, zul je merken dat diegene snel verder zal praten en misschien nog wel meer met je zal delen dan gepland – al is het maar omdat diegene zelf niet tegen stiltes kan.
Laat mensen uitpraten
Deze techniek borduurt voort op de vorige, maar is een aparte vermelding waard. Want hoewel het klinkt als een eenvoudige beleefdheidsvorm waarin iedereen zich dient te houden, hebben veel mensen er moeite mee anderen uit te laten praten. Het kan ongemakkelijk zijn wanneer iemand over diens woorden struikelt, maar het laatste wat je moet doen is inspringen om hen ‘te redden’. Onderdruk ook de neiging om een verhaal te onderbreken met wat je denkt dat die persoon wil zeggen. Dat snijdt hen af in hun verhaal. Iemand met goede luistervaardigheden weet dat geduld een schone zaak is.
Minimaliseer afleidingen
Is je telefoon constant aan het rinkelen? Glijden je ogen naar je computerscherm? Staat de muziek hard? Als er veel omgevingsprikkels zijn, kun je je aandacht waarschijnlijk niet volledig op de ander richten. Dus klap je laptop dicht en zet je telefoon op stil voordat je een gesprek begint. Daarmee toon je de ander dat je een en al oor bent, wat zeker gewaardeerd zal worden.
Probeer zowel natuurlijk als ontspannen te zijn
Je bent misschien wel zo enthousiast om jouw punt over te brengen dat je mensen onderbreekt. Doe het rustig aan in dat geval, want een van de effectiefste technieken voor actief luisteren is ontspannen en natuurlijk zijn. Zorg ervoor dat je hoofd in de juiste gemoedstoestand is voordat je een gesprek begint. Adem diep in en uit.
Voorbeelden van reacties bij actief luisteren
Zoals je hierboven hebt gelezen, is luisteren een competentie die getraind kan worden. In het begin zal het toepassen van sommige technieken misschien wat onwennig aanvoelen, maar na verloop van tijd zul je merken dat dit steeds eenvoudiger wordt. Met die woorden in gedachten, zijn hier enkele voorbeeldzinnen ter inspiratie:
- “Het klinkt alsof je zegt [voeg uitleg in]. Begrijp ik het goed?”
- “Ik begrijp de situatie. Wat kan ik doen om te helpen?”
- “Dat klinkt als een uitdaging. Heb je geprobeerd [voeg advies in]?”
- “Dat is volkomen logisch. Kun je me meer vertellen over [het probleem]?”
- “Ik zie dat dit probleem je dwarszit. Hoe kan ik helpen het op te lossen?”
- “Ik wil de situatie beter begrijpen. Kun je me er meer over vertellen?”
Je wilt deze voorbeelden misschien niet letterlijk herhalen, maar door open vragen zoals hierboven te stellen, kun je de spreker stimuleren om meer over de situatie te vertellen. In een werkomgeving geldt: hoe beter je collega's begrijpt, hoe gemakkelijker het is om samen naar een gemeenschappelijk doel toe te werken. Probeer deze reacties daarom eens uit tijdens de volgende vergadering.
Als je recruiters duidelijk wil maken dat je goed kunt luisteren, overweeg dan de volgende vaardigheden op je cv te vermelden.
- Mededogen en empathie
- Emotionele intelligentie
- Observatievermogen
- Kritisch denken
- Begrip
- Zelfbewustzijn
- Situationeel bewustzijn
- Oog voor detail
- Gerichte aandacht
Belangrijkste punten
Actief luisteren verbetert je communicatiestijl op de werkvloer. Belangrijk om daarbij te onthouden is dat horen en luisteren niet hetzelfde zijn – ze activeren verschillende delen van de hersenen. Je kunt je luistervaardigheden versterken door ze actief te oefenen met gesprekstechnieken en jezelf bepaalde gewoontes aan te leren. In het begin zal het misschien wat onwennig zijn, maar op den duur zal dit steeds natuurlijker gaan aanvoelen. Veel succes!
