Kan je zonder diploma voor de klas?
Tja, kan je werken in het onderwijs zonder diploma?
Het korte antwoord is: nee.
Het iets langere antwoord is: ja, onder bepaalde voorwaarden wel.
Het uitgebreide antwoord lees je hieronder. We sluiten af met een overzicht van welk diploma je nodig hebt voor welk type onderwijs.
Werken in het onderwijs zonder diploma – dit zijn je opties
Wie aan de slag wil in het onderwijs heeft een diploma nodig. Lesgeven op een basisschool vereist een pabodiploma, lesgeven op een middelbare school vereist een onderwijsbevoegdheid in een bepaald vak. Ook op hogescholen en universiteiten geldt dat docenten aan bepaalde eisen moeten voldoen.
Kan je dan helemaal niet voor de klas zonder diploma?
Zeker wel. Verken de onderstaande 4 opties als je zonder lerarendiploma wilt lesgeven:
- Gastdocent of hybride-docent worden
- Tijdelijk lesgeven
- De verkorte opleiding voor zij-instromers doen
- Studeren combineren met lesgeven
Voordat we uitleggen hoe je met die opties aan de slag kunt, moet je weten dat er een verschil is tussen bevoegd of benoembaar zijn als leraar.
Bevoegd of benoembaar als leraar
Je kunt als leraar bevoegd of benoembaar zijn.
-
Bevoegd als leerkracht
Met een diploma van een lerarenopleiding ben je bevoegd om les te geven. Je mag dan lesgeven op een basisschool (pabo- of ALPO-diploma) of in het schoolvak waarvoor je bevoegdheid geldt (lerarenopleiding voortgezet onderwijs).
-
Benoembaar als leerkracht
In een aantal gevallen mag je zonder het juiste diploma toch lesgeven. Je bent dan benoembaar. Bijvoorbeeld wanneer je nog aan de pabo studeert en toch al lesgeeft in de onderbouw. Of wanneer je als gastdocent praktijkles geeft op een mbo.
Ook onderbevoegd lesgeven valt onder de term benoembaar zijn. Dat geldt bijvoorbeeld voor docenten met een tweedegraads bevoegdheid die tijdelijk eerstegraads lesgeven aan een havo-eindexamenklas. Er gelden strenge voorwaarden voor onderbevoegd lesgeven.
Dit blogartikel is voor mensen die leraar willen worden zonder diploma. Dus voor mensen die als benoembaar docent voor de klas willen. Hieronder lees je meer over de 4 meest gangbare opties voor lesgeven zonder lerarendiploma.
Gastdocent: lesgeven als professional
Veel professionals ontwikkelen vroeg of laat de droom om hun kennis en ervaring door te geven aan de volgende generatie. Lesgeven als gastdocent of hybride docent is dan een mooie optie.
Als gastdocent val je onder de verantwoordelijkheid van een bevoegde docent. Je mag circa 6 uur per week lesgeven (160 uur per jaar) in het voortgezet onderwijs of mbo.
Je geeft dan bijvoorbeeld praklijklessen (automonteur mbo) of doceert over een bepaald thema (gastles seksuele voorlichting of gezonde voeding aan een havoklas).
Hybride docent worden?
Als hybride docent combineer je je gewone baan met een baan in het onderwijs. Je werkt bijvoorbeeld 4 dagen per week als accountant en geeft 1 dag per week economie op een middelbare school. Klinkt mooi (en dat is het ook), maar voor deze optie is wel een onderwijsbevoegdheid vereist.
Tijdelijk lesgeven: moeilijk vervulbare vacature invullen
Het lerarentekort levert schoolleiders veel problemen op. Als noodoplossing is het toegestaan een moeilijk vervulbare vacature in te vullen met een benoembare leerkracht. Ook mag je zonder lesbevoegdheid tijdelijk een leerkracht vervangen.
Dit is toegestaan voor de duur van maximaal 1 jaar. Daarna moet je starten met een lerarenopleiding om te mogen blijven lesgeven.
Zij-instromer: alvast lesgeven met een geschiktheidsverklaring
Volg je een verkorte lerarenopleiding voor zij-instromers, dan sta je direct voor de klas. Je combineert lesgeven met het leertraject om je onderwijsbevoegdheid te halen.
Om zij-instromer te kunnen worden, moet je aan twee voorwaarden voldoen:
- je hebt een geschiktheidsverklaring nodig. Die krijg je als uit het geschiktheidsonderzoek blijkt dat je de verkorte opleiding tot leraar in maximaal 2 jaar kunt afronden.
- Je hebt een afgeronde hbo-opleiding of universitaire opleiding nodig (of een gelijkwaardig diploma).
Lesgeven zonder diploma
Voor commerciële trainingen aan professionals gelden andere regels. Je kunt zonder diploma bedrijfstrainingen geven bij een commercieel trainingsinstituut (of maak je eigen training, net als tienduizenden andere coaches). Er gelden geen eisen vanuit de overheid en je kunt er zonder onderwijsbevoegdheid lesgeven aan professionals.
Studeren en lesgeven: theorie en praktijk combineren
Oké, met deze optie sta je niet meteen voor de klas, maar wel al voordat je je onderwijsbevoegdheid binnen hebt.
Leraren in opleiding (LIO) mogen namelijk zelfstandig lesgeven onder een aantal voorwaarden:
- Je volgt een duale opleiding tot leraar.
- Je hebt minimaal 180 studiepunten behaald (of behaalt deze binnen 4 weken)
- Je werkt onder de verantwoordelijkheid van een bevoegde leraar en de afspraken daarover blijken uit een overeenkomst tussen jou en de onderwijsinstelling.
- Je werkt in een tijdelijk dienstverband. Dat dienstverband mag niet meer uren omvatten dan het aantal uren van een voltijds dienstverband van 5 maanden.
Waar kan ik lesgeven zonder diploma van een lerarenopleiding?
Grofweg kan je stellen dat je alleen in het hoger onderwijs kan lesgeven zonder diploma van een lerarenopleiding.
Voor lesgeven op het hbo of op de universiteit is wettelijk gezien geen bevoegdheid nodig. Maar daar staat tegenover dat je flink wat ervaring moet hebben in het onderwerp waarin je wilt lesgeven (hbo) of een universitaire master moet hebben afgerond (wo). De precieze eisen verschillen per onderwijsinstelling.
Daarnaast verlangen hogescholen vaak dat je zo snel mogelijk (of al voordat je start) een Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB) behaalt. En de Nederlandse universiteiten stellen een Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) verplicht.
Welk diploma heb je nodig voor leerkracht?
Wie als bevoegd docent aan de slag wil in het onderwijs, heeft een diploma nodig. Een overzicht van de eisen:
| Basisonderwijs | bevoegdheid primair onderwijs (pabo, ALPO, of PWPO) |
| Praktijkonderwijs | tweedegraads onderwijsbevoegdheid |
| Voortgezet onderwijs | tweedegraads of eerstegraads onderwijsbevoegdheid |
| Mbo | tweedegraads of eerstegraads onderwijsbevoegdheid of een geschiktheidsverklaring + PDG (Pedagogisch Didactisch Getuigschrift) |
| Hbo | een x-aantal jaar werkervaring in het vak + eventuele aanvullende eisen (dat verschilt per hogeschool) + meestal een Basiskwalificatie Didactische Bekwaamheid (BDB) |
| Universiteit | wo-master + Basiskwalificatie Onderwijs (BKO) |
Wat kan je met een eerstegraads of tweedegraads onderwijsbevoegdheid?
Tweedegraads
Na het afronden van een hbo-lerarenopleiding heb je een tweedegraads onderwijsbevoegdheid voor een bepaald vak op zak. Daarmee mag je lesgeven aan:
- praktijkonderwijs
- voortgezet speciaal onderwijs
- vmbo
- onderbouw havo (klas 1, 2 en 3)
- onderbouw vwo (klas 1, 2 en 3)
- vavo (voortgezet algemeen volwassenenonderwijs)
- mbo
Eerstegraads
Een eerstegraads bevoegdheid kan je via twee routes behalen:
- op de universiteit via een lerarenopleiding (wo-master)
- op het hbo (hbo-master) via een lerarenopleiding die volgt op je hbo-bachelor.
Met een eerstegraads onderwijsbevoegdheid mag je lesgeven aan:
- praktijkonderwijs
- vmbo
- havo, onderbouw en bovenbouw
- vwo, onderbouw en bovenbouw
- vavo (voortgezet algemeen volwassenenonderwijs)
- mbo
De overheid stelt geen eisen aan docenten in het hoger onderwijs. Maar universiteiten en hogescholen doen dat natuurlijk wel. De eisen verschillen per onderwijsinstelling. Reken erop dat je een universitair of hbo-diploma nodig hebt en een certificaat om je didactische vaardigheden aan te tonen.
Via welke routes kan ik mijn onderwijsbevoegdheid halen?
Heb je de onderwijskriebels te pakken en wil je werk maken van jouw ambities om voor de klas te staan?
Klik door om te kijken via welke routes je een tweedegraads bevoegdheid of een eerstegraads bevoegdheid kunt halen. Ook op de website van de Rijksoverheid is volop informatie over dit onderwerp te vinden.
Andere opties om in het onderwijs te werken
Wil je in het onderwijs werken, maar hoef je niet zo nodig voor de klas te staan? Er zijn ook andere opties om in het onderwijs te werken.
Denk aan bijles geven, huiswerkbegeleider of een baan in de onderwijs ondersteuning zoals roostermaker, schoolleider, intern begeleider, onderwijsassistent, zorgcoördinator, conciërge, administratief medewerker of ICT-ondersteuner.
En ga je solliciteren in het onderwijs? Dan gebruik je natuurlijk de beste cv-maker zodat je kunt solliciteren met een mooi en overtuigend cv.
